Д. НАКИПОВ РОМАНЫНЫҢ ТРАНСМӘДЕНИЕТТІК СЕМИОТИКАСЫНДАҒЫ ГИПЕРБЕЛГІ РЕТІНДЕГІ «КҮЛ ШЕҢБЕРІ»

Аңдатпа

Мақала қазіргі қазақстандық жазушы Д.Накиповтың аттас романындағы «күл шеңберін» гипербелгі ретінде трансмәдениеттік семиотика тұрғысынан зерттеуге арналған. Зерттеу көрсеткендей, күл шеңберінің бейнесі мәтінде көптеген функцияларды орындайды - космогониялық, символдық, тазарту, мемориалдық, автордың әлемнің ерекше бейнесін құрайтын мәдени мағыналардың өзіндік «түйініне» айналады. Гипербелгіні құрайтын белгілер – «шеңбер», «күл» және «от» – әртүрлі мәдени кодтар аясында талданады. Повестте кездесетін мифологиялық, тарихи және діни интермәтіндерге ерекше назар аударылады. Мақалада «күл шеңбері» жақсылық пен зұлымдықтың, қасиетті мен қарапайымның қарама-қайшылығынан шығып, жазушының трансмәдени ойлауының көрінісіне айналатыны атап өтіледі. Сонымен қатар, мақалада параллельді әлемдерді мекендейтін тайпалар – «оносамдар» және «самиондар» атауларына семиотикалық талдау жасауға тырысады. Тайпа атаулары шығарманың көркемдік әлемінің бейнелілігін арттыруға бағытталған сөз ойыны ғана емес, мәдени кодтың бір бөлігі екені анықталды. Жұмыс, атап айтқанда, қазіргі қазақстандық әдебиеттің көркем мәтініндегі трансмәдениет, мәдени жады және символдық құрылымдардың трансформациясы мәселелеріне қызығушылық танытатын зерттеушілер үшін пайдалы болуы мүмкін.