Жарияланым этикасы
Жарияланым этикасы
«Тіл және әдебиет: теориясы мен тәжірибесі» / «Тіл және әдебиет: теория және практика» / «Language and Literature: Theory and Practice» журналының редакциялық саясаты Жарияланымдық этика жөніндегі Комитет журналдарының редакторларына арналған ғылыми жарияланымдардың этика қағидаттары жөніндегі нұсқаулықта баяндалған ғылыми кезеңділіктің дәстүрлі этикалық қағидаттарына бағдарланады (Committee on Publication Ethics: COPE).
Мақаланы журналда жариялау үшін жібере отырып, автор ұсынылған мақаланың басқа ғылыми басылымда жариялау үшін қаралмайтынына кепілдік береді. Автор барлық алынған мәтінді, кестелерді, схемаларды, диаграммаларды, суреттерді дұрыс ресімдеуі тиіс. Басқа біреудің мәтінін пайдалануға, автордың нұсқауынсыз цитаталарды шығаруға, басқа зерттеулердің нәтижелерін өзгертуге, плагиаттың кез келген нысанына тыйым салынады. Мәтіннің дұрыстығы кемінде 70% болуы тиіс. Плагиат табылған жағдайда редакция мақаланы қабылдамауға және авторға басқа мақаланы ұсынудан бас тартуға құқылы.
Авторлар редакторлар мен рецензенттердің жұмысына құрметпен және түсіністікпен қарауға және көрсетілген кемшіліктерді уақтылы жоюға тиіс.
Мақалаларды ретрагирлеу
Ретрагирлеу (немесе ретракция) – бұл мәтінді (мақаланы) жарияланымнан кері қайтару, бұл жарияланымда елеулі кемшіліктер немесе сенуге болмайтын қате деректер бар екенін куәландырады. Ретрагирлеу рәсімі мынадай жағдайлардың алдын алу мақсатында жүргізіледі: қайталанатын жарияланымдар (авторлар бір мақалаларды немесе деректерді (тиісті сілтемелерсіз) бірнеше басылымдарда ұсынған кезде); плагиат; деректерді түсіндіруге немесе оларды пайдалану туралы ұсынымдарға әсер етуі мүмкін мүдделер қақтығыстарын жасыру (COPE. Retraction guidelines).
Деректердің дәйексіздігі және қайталануы қателіктің, әдейі емес қателіктің, сондай-ақ саналы бұзушылықтардың нәтижесі болуы мүмкін.
Мақаланы кері қайтарып алу үшін себептер мен негіздер:
1) жарияланымда плагиаттың табылуы;
Егер мақаланың аздаған бөлігі (мысалы, бірнеше сөйлем) плагиат болып табылса, редакторлар мақалаға толыққанды шолудан гөрі дереккөзге дұрыс сілтемелермен түзетулер енгізілсе, оқырмандар үшін (және жұмыс авторы үшін) жақсы бола ма деп ойлауға тиіс.
2) мақаланы бірнеше басылымда қайталау;
3) бұрмалауларды немесе жасандылықты (мысалы, эксперименттік деректерді бұрмалау) немесе нәтижелерді түсіндірудегі елеулі қателерді анықтау;
4) авторлардың қате құрамы (автор болуға лайық адам жоқ; авторлық критерийлерге сәйкес келмейтін адамдар кіреді);
5) жасырын мүдделер қақтығысы (және жариялау этикасының басқа да бұзылуы);
6) мақаланы автордың келісімінсіз қайта жариялау.
Мақаланы кері қайтарып алу тәртібі
Мақаланы кері қайтарып алудың себептері: автор(лар)дан мақаланы кері қайтарып алу туралы өтініш; журналдың бас редакторының баяндамасы.
Мақаланы кері қайтарып алу туралы шешімді бас редактордың мақаладан бас тартуға негіз бар екендігі туралы мәліметтерді қамтитын ұсынысы негізінде журналдың редакциялық алқасы қабылдайды. Мақаланы кері қайтарып алу туралы шешім мақала авторының мақаланы кері қайтарып алу мәселесі бойынша ұстанымын негіздей отырып, осы жауап алынған кездегі жауабын ескере отырып қабылданады.
Егер автор(лар) мақаланы кері қайтарып алу қажет деп тапса, олар өз шешімінің себебін дәлелді түрде түсіндіре отырып, редакцияға жүгінеді. Редакция авторларға жауап бередi және ретракциялау үшiн негiздер болған жағдайда, ол мақаланың мәтiнiн ретрагирлеудi дербес жүзеге асырады.
Егер редакция өз сараптамасының немесе редакцияға келіп түскен ақпараттың негізінде мақаланың мәтінін кері қайтарып алу туралы шешім қабылдаса, бұл туралы автор(лар) хабардар етіледі және автордан(лардан) мақаланы кері қайтарып алу туралы мәселе бойынша бас редактордың ұсынысының негізділігі туралы пікір сұратылады. Егер автор(лар) редакцияның сұрау салуын елемесе, редакция автордың пікірін ескермей, жарияланымды кері қайтарып алуға құқылы.
Мақаланың ретракциясын түзетудің техникалық аспектілері
Ретракцияның нәтижелері журналдың баспа және электрондық нұсқасында жарияланымның атауында осы мақаланың кері қайтарылатынын көрсете отырып, аннотациямен кері қайтарып алудың себептерін көрсете отырып, сондай-ақ оған бастамашы болған тұлғаларды немесе ұйымдарды көрсете отырып көрсетілуі тиіс (қараңыз: COPE. Retraction guidelines).
Журналдың қағаз нұсқасында ретракция туралы хабарлама мазмұнында, мысалы, «Жарияланымды кері қайтару (ретракция) туралы хабарлама» айдары түрінде көрсетілуі тиіс. Ретракция туралы хабарда DOI көрсетiлген қазақ, орыс және ағылшын тiлдерiндегi мақалаға толық библиографиялық сiлтеме болуы тиiс.
Журналдың электрондық нұсқасында ретракция туралы хабар баспа хабарламасындағы сияқты көрінуі тиіс. Ретрагацияланған мақала дерекқорда және мақаланың ең басында «Мақала кері қайтарып алынды» деп көрсетілген, сондай-ақ кері қайтарып алу (ретракция туралы хабарламаны жариялау) күні көрсетілген журналдың сайтында сақталады. Ретракция фактісі туралы журнал индекстелетін барлық дерекқорларға хабарлау қажет.
