ОРЫС ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ЛИНГВОМӘДЕНИЕТТЕРІНДЕГІ «ҚҰРМЕТ» ҚҰНДЫЛЫҚ КОНЦЕПТІНІҢ ТІЛДІК КӨРІНІСІ

Аңдатпа

Мақалада қазақ және орыс лингвомәдениеттеріндегі құрмет концептісінің тілдік көріністері зерттеледі. Құрмет коммуникативтік тұрғыдан маңызды құндылық ретінде қарастырылады және ол сөйлеу актілерінде, паремияларда, метафораларда, сондай-ақ этикеттік формаларда көрініс табады. Зерттеу сәйкес тілдік бірліктердің лексика-семантикалық, прагматикалық және когнитивтік сипаттамаларын салыстырмалы түрде талдауға негізделген. Зерттеу материалы ретінде орыс және қазақ тілдерінің ұлттық корпустарындағы мәліметтер, медиаметіндер, сөздіктер, мақал-мәтелдер, афоризмдер мен авторлық пікірлер пайдаланылды. Зерттеуде анықтамалық, компоненттік, контекстуалдық, аксиологиялық және интерпретациялық талдаулар мен салыстырмалы-сипаттамалық әдіс қамтылған кешенді әдістемелік тәсіл қолданылды. Орыс тілінде құрмет концепті көбіне адамның ішкі бағасына және моральдық қағидаттарға негізделген этикалық мазмұнда түсіндіріледі. Ал қазақ тілінде ол әлеуметтік дәрежені, жасты және иерархиялық қатынастарды бейнелейтін, тұрақты формулалар мен ритуалданған мінез-құлық арқылы көрсетіледі. Талдау барысында екі тілдегі концептінің айқындылық деңгейі мен мәдени нормативтілігінде айырмашылықтар бары анықталды. Құрметті рухани әрі әлеуметтік құндылық ретінде танытатын бейнелі құралдар мен идиоматикаға ерекше назар аударылады.