NATIONAL-CULTURAL SEMANTICS OF HYDRONYMIC NOMINATION IN THE KAZAKH LANGUAGE
DOI:
https://doi.org/10.52301/2957-5567-2025-4-4-58-73Keywords:
гидроним, номинация, құдық, тілтаным, индикатор-термин.Abstract
Hydronyms — names of water bodies are part of the lexical system and at the same time a reflection of the historical and cultural memory of a people. This article examines hydronyms formed with the word kudyk as elements of the national-cultural code of the Kazakh language. Particular attention is paid to the indicative terms used in the nomination: shynyrau, kazgan, kyrgan, tusken, olgen. The analysis is carried out from the point of view of linguoculturology and geolinguistics. The aim of the study is to reveal the connection between hydronymic nomination and the ethnocultural specificity of the Kazakh people. A total of 564 hydronyms with the component kudyk, widespread in Kazakhstan, have been identified. Their geography, role in everyday life and reflection in literary texts are considered. Thus, hydronyms are an important source for understanding the mentality, cultural heritage and linguistic worldview of the Kazakhs.
References
Әбдірахманов С. Жеріңнің аты – Еліңнің хаты. Алматы: Аруна, 2006. 808 б.
Бұғыбаева Ж. Сөз таптарының топонимжасам жүйесіндегі орны // Ясауи университетінің Хабаршысы. №1 (119). 2021. Б. 172-182. https://doi.org/10.47526/habarshy.vi1.473
Иманбердиева С.Қ. Зоотопонимдер – әлеуметтік-психологиялық код ретінде // Тілтаным. №2 (94). 2024. Б. 42-51. https://doi.org/10.55491/2411-6076-2024-2-42-51 42-51
Каймулдинова К. Қазақ топонимдерінің этноэкологиялық негіздері. Алматы: Ғылым, 2001. 92 б.
Ксанова Д.М. Функциональность и прототипичность морфологического генезиса как фактора формирования внутренней формы гидронимов (сравнительно-сопоставительное исследование). Дис. ... докт. философии (PhD). Астана: ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 2002. 153 с.
Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация Министрлігі. Баспасөз бөлімі. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/water/press/article/details/206645?lang=kk (қаралған күні: 21.07.2025).
Қайдар Ә., Әбдірахманов А., Жанұзақов Т., Нақысбеков О. Қазақ ономастикасының мәселелері. Алматы: Ғылым, 1986. 136 б.
Қартаева Т., Бексеитов Г., Оспанов Е. Су культі. Алматы: Қазақ университеті, 2018. 158 б.
Қойшыбаев Е. Қазақстанның жер-су аттары сөздігі. Алматы: Мектеп, 1985. 256 б.
Қондыбай С. Маңғыстау географиясы. Маңғыстау мен Үстірттің киелі орындары. Алматы: Арыс, 2008. 280 б.
Рысберген К., Уәли Н. Халықтық топонимдердегі ақ және қара түстердің мәдени тілдік семантикасы // ЕГИ Хабаршысы. №1. 2023. Б. 128-142. https://doi.org/10.55808/1999-4214.2023-1.10
Салихова С.Қ., Атабаева М.С., Каймаз З. Жетісу гидронимдерінің көнетүркілік қабаты жайында // Тілтаным. № 4 (96). 2025. Б. 90-98. https://doi.org/10.55491/2411-6076-2024-4-90-98
Сейітова Ш.Б., Абдыханова Б.А. Гидроним атауларының семантикалық құрамы (ШҚО, Алтай өңіріне қарасты гидроним атаулары негізінде) // Тілтаным. №3 (91). 2023. Б. 173-183. https://doi.org/10.55491/2411-6076-2023-3-173-183
Топоркова И.В. Гидронимы с компонентами перцептивного восприятия // Вестник ТГУ. Серия Филология. №2 (42). 2006. С. 270-272.
Bazarbekov, В. Tleuberdiev, B., Kulanova, S., Roziyeva, D. & Khussainova, G. (2024). Exploring the Linguistic and Conceptual Landscape: The Case of the Toponym ‘Saryarka’ in Kazakh Cultural Discourse. International Journal of Society, Culture & Language, 12(1), 353-361. https://doi.org/10.22034/ijscl.2024.2018478.3310
Bichlmeier, H. (2020). The Morphology of Lithuanian Toponyms–Differences and Parallels of Different Classes of Names. Acta Linguistica Lithuanica, 82, 117-138. https://doi.org/10.35321/all82-06
Jacob, King MSc. (2008). Analytical Tools for Toponymy: Their Application to Scottish Hydronymy. A Thesis Submitted for the Degree of Doctor of Philosophy. University of Edinburgh.
Sadirova K., Zhazykova R. & Khusainova L. (2025). Mythical content of hydronyms. Kazakh Ablai Khan University of International Relations and World Languages, 2(77), 244-259. https://doi.org/10.48371/PHILS.2025.2.77.014
Yeginbayeva A., Saparov K., Abdullina A., Zhensikbayeva N., Atasoy E. & Keikin Y. (2024). Hydrographic names and terms of Saryarka. Bulletin of the L.N.Gumilyov ENU, 3(148), 93-110. https://doi.org/10.32523/2616-6771-2024-148-3-93-110
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 С.А. Жиренов, Г.А. Оразова
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.en
