МӘДЕНИ ТРАНСФЕР НӘТИЖЕСІНДЕ ОТAРЛЫҚ ЖӘНЕ ПОСТОТАРЛЫҚ ҚАЗАҚСТАН ӘДЕБИЕТІНДЕГІ ТРАНСМӘДЕНИЕТТІЛІК
DOI:
https://doi.org/10.52301/2957-5567-2025-4-2-24-37Кілт сөздер:
мәдени трансфер, қазақтың орыстілді әдебиеті, Бақытжан Қанапиянов, транcмәдениеттілік, отарлық және постотарлық кезең.Аңдатпа
Мақалада қазақтың орыстілді әдебиеті негізінде мәдени трансфер мәселесі зерттеледі. Ол Ресей мәдениетінің Қазақстан мәдениетіне отарлық және постотарлық ықпалының нәтижесі болып табылады. Г. Брандт пен У. Биттерлидің кезеңдеуіне сүйене отырып, қазақтың орыстілді ақыны Бақытжан Қанапияновтың шығармашылығы мысалында мәдени трансфердің әртүрлі кезеңдері қарастырылады. Оның поэзиясында мәдени трансфердің бірнеше үдерісінің нәтижелері байқалады. Донор мәдениеті мен реципиент мәдениетінің қақтығысы нәтижесінде ақынның шығармашылығында гибридті мәтіндер пайда болады. Олар орыс тілінде жазылғанымен, қазақ мәдениетінің бейнелілігін, поэтикалық дәстүрлерін сақтайды. Енгізу кезеңінде реципиент мәдениетінің негізгі құрылымдары эрозияға ұшырап, ақырында олардың бұзылуы орын алады. Осы кезеңдегі Қанапиянов шығармалары негізінен донор мәдениетінің элементтерін жеткізетін мономәдениетті болып табылады. Қанапияновтың кейбір шығармалары транcмәдениеттік сипаттағы гибридті мәтіндер болып табылады, яғни ақынның синкретті қазақ-орыс дүниетанымынан туындаған. Қанапияновтың басқа бірқатар шығармалары донор мәдениетіне еліктеудің нәтижесі болып табылады, онда ақынның көркемдік санасы қабылдаған орыс дүниетанымы көрініс табады. Мақалада сондай-ақ отарлық және постотарлық кезеңдегі мәдени трансфер үдерістерінің ықпалын бастан кешірген басқа да қазақстандық жазушылардың шығармашылығы қарастырылады.
Библиографические ссылки
Abashin, S.N. (2001). Kul'turnyye protsessy i transkul'turnyye vliyaniya v sovremennoy Tsentral'noy Azii [Cultural Processes and Transcultural Influences in Contemporary Central Asia]. Moskva. Retrieved 12 October 2024 from https://www.opensocietyfoundations.org/uploads/9b2d81a4-074e-4ef9-a086-31b972bc79bc/russian_20090515_0.pdf (in Russ.)
Andryuchshenko, O.K. & Abzuldinova, G.K. (2023). Mirovozzrencheskiye i filosofsko-nravstvennyye osobennosti romana R.Sh. Seisenbayeva “Otchayaniye, ili Mertvyye brodyat v peskakh” [Ideological and Philosophical-Moral Features of the Novel by R.Sh. Seisenbaev "Despair, or the Dead Wander in the Sands"]. Yazyk i literatura: teoriya i praktika/ Language and Literature: Theory and Practice, 4, 6–14. (in Russ.) https://doi.org/10.52301/2957-5567-2023-4-6-14.
Brandt, H. (2003). Die Heilige Barbara in Brasilien. Kulturtransfer und Synkretismus [Saint Barbara in Brazil. Cultural Transfer and Syncretism]. Bd. 105. Erlangen, Erlangen Univ. Verlag. Erlangen Forschungen Reihe A, Geistwissenschafte. (in Germ.).
Bitterli, U. (1991). Die Wilden und die Zivilisierten: Grundzuge einer Geistes- und Kulturgeschichte der europaisch-uberseeischen Begegnung [The Savages and the Civilized: Outlines of an Intellectual and Cultural History of the European-Overseas Encounter]. 2, durchges. und um einen bibliogr. Nachtr. erw. Aufl., Munchen: Beck. (in Germ.).
Espagne, M., Werner, M. (Hg.) (1988). Transferts. Les Relations interculturelles dans l’espace franco-allemand (XVIIIe et XIXe siècle) [Transfers. Intercultural Relations in the Franco-German Space (18th and 19th Centuries)]. Paris: Editions Recherches sur les Civilisations, 11–34. (in French).
Greenblatt, S.J. (2009). Cultural Mobility: A Manifesto. Harvard University.
Kanap'yanov, B. (2011a). Izbrannoye [Selected Works]. V 2 t. T. 1. Almaty: ID “Zhibek zholy”. (in Russ.).
Kanap'yanov, B. (2011b). Izbrannoye [Selected Works]. V 2 t. T. 2. Almaty: ID “Zhibek zholy”. (in Russ.).
Kaukenov, A. (2021). Skhodstvo i razlichiye kazakhskoy i kitayskoy kul'tur [Similarities and differences between Kazakh and Chinese cultures]. Retrieved 26 October 2024 from https://zonakz.net/2021/09/20/sxodstvo-i-razlichie-kazaxskoj-i-kitajskoj-kultur (in Russ.).
Krupko, I. (2021). "Stikhi ne podvlastny pregradam": samobytnost' i unikal'naya poeziya Bakhytzhana Kanap'yanova ["Poems are not subject to barriers": the originality and unique poetry of Bakhytzhan Kanap'yanov]. In: Kazakhstanskaya pravda. 1 oktyabrya. Retrieved 26 October 2024 from https://kazpravda.kz/n/stihi-ne-podvlastny-pregradam-samobytnost-i-unikalnaya-poeziya-bahytzhana-kanapyanova/ (in Russ.).
Kul'turnyy transfer na perekrestkakh Tsentral'noy Azii: do, vo vremya i posle Velikogo Shelkovogo puti [Cultural Transfer at the Crossroads of Central Asia: Before, During, and After the Great Silk Road]. (2013). Parizh, Samarkand: MITSAI. (in Russ.).
Matsumoto, Y. (1988). Reexamination of the universality of face: Politeness phenomena in Japanese. Journal of pragmatics, 12(4), 403–426. https://doi.org/10.1016/0378-2166(88)90003-3
Middell, M. (2000). Einleitung: Archiv und interkulturelles Gedachtnis [Introduction: Archives and intercultural memory]. Archiv und Gedȁchtnis: Studien zur interkulturellen Ȕberlieferung. Bd 13. Leipzig: Leipziger Univ.–Verlag. Deutsch-französische Kulturbibliothek. (in Germ.).
Mitterbauer, H. (2003). Die Netzwerke des Franz Blei. Kulturvermittlung im frühen 20. Jahrhundert [Franz Blei's Networks: Cultural Mediation in the Early 20th Century]. Tübingen, Basel: Francke. (in Germ.).
Moore, D. Ch. (2001). Is the Post- in Postcolonial the Post- in Post-Soviet? Toward a Global Postcolonial Critique. Publications of the Modern Language Association of America, 116(1), 111–128.
Mustafaev, Sh., Espagne, M., Gorshenina, S., Rapen, K., Berdimuradov, A., & Grene, F. (2013). Teoriya “kul'turnogo transfera” v prilozhenii k Tsentral'noy Azii [The Theory of "Cultural Transfer" as Applied to Central Asia]. In: Kul'turnyy transfer na perekrestkakh Tsentral'noy Azii: do, vo vremya i posle Velikogo shelkovogo puti. Parizh, Samarkand: MITSAI, 11–15. (in Russ.)
Tankaeva, G. (2017). Bakhytzhan Kanap'yanov: Eto moy put'... [Bakhytzhan Kanapyanov: This is My Path...]. Chetverg, 23 fevralya. Retrieved 20 October 2024 from https://ratel.kz/raw/bahytzhan_kanapjanov_eto_moj_put (in Russ.)
Temirgazina, Z.K. (2021). Transkul'turnost' i yeye proyavleniye v poetike liricheskikh tekstov [Transculturality and its manifestation in the poetics of lyrical texts]. Vestnik RUDN. Polilingvial'nost' i transkul'turnyye praktiki, 18(1), 29–43. (in Russ.) https://doi.org/10.22363/2618-897X-2021-18-1-29-43
Temirgazina, Z.K., Andryuchshenko, O.K. et al. (2023). Spetsifika oriyentalistskikh motivov v tvorchestve Pavla Vasilieva – poeta aziatskogo frontira [Specificity of orientalist motifs in the works of Pavel Vasiliev – a poet of the Asian frontier. Oriental Studies.]. Oriental Studies, 16(1), 232–244. (in Russ.). https://doi.org/10.22162/2619-0990-2023-65-1-232-244
Загрузки
Жарияланды
Как цитировать
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2025 О.К. Андрющенко, Г.А. Орынханова
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial-NoDerivatives» («Атрибуция — Некоммерческое использование — Без производных произведений») 4.0 Всемирная.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.en
