ҚАЗАҚ ТІЛІ ПУНКТУАЦИЯСЫ: ТЕРМИНДЕНУ МЕН ҒЫЛЫМИЛАНУ ҮДЕРІСІ
DOI:
https://doi.org/10.52301/2957-5567-2025-4-1-93-101Кілт сөздер:
тыныс белгілері, сөйлем, оқшау сөздер, жалғаулық шылау, қыстырма сөзАңдатпа
Мақала қазақ тіл біліміндегі тыныс белгілерін сипаттайды. Оның шығу тарихына мән беріп, қазіргі қолданылуындағы көзқарастарды сараптайды. Мақала барысында тақырыптың терминделу жай-күйі негізделеді, әрі ондай тұжырым тек ғылыми тұрғыдағы пайымдаулармен айқындалады. Қазіргі қазақ ілімінде әбден орныққан деп саналатын нүкте тыныс белгісінің ұлы тыныс, ноқат сынды терминдермен белгіленгені анық. Бұл сөздердің леп, дем, толқын, тыныс сияқты физио-лингвистикалық бірліктердің қабаттасуынан дамып жетілгені назардан тыс қалып келді.
Авторлар тыныс белгілерінің қазақ, қырғыз, қарақалпақ және орыс тіліндегі еңбектердегі қолданыс аймағын анықтап, ғылыми тұжырымдарды қалыптастырады. Сонымен қатар қазақ тіл біліміндегі көрініс аспектісіне кеңірек тоқтап, оларды көркем шығарма тіліндегі пайдалануымен дәлелдейді. Мақаланың үштен екі бөлігі шылау сөздер мен оқшау сөз бірліктерін ажырата қарауға итермелейді. Себебі қазіргі талдауларда сөйтіп, қайта сөздерінің о бастағы шылаулық қызметі жойылып, қыстырма сөз қатарында танылуына мақала иелері қарсы дау айтады. Сол сияқты біршама шылау сөздердің сөйлем және сөйлемаралық дәрежедегі құрылымдық-мағыналық топтастырылуына аса қырағылықпен қарауды қажет етеді, әрі соған сәйкес ғылыми негіз қалыптастырады.
Библиографические ссылки
Аманжолов С. Қазақ әдеби тілі синтаксисінің қысқаша курсы. – Павлодар: «Торайғыров университеті» баспасы, 2010. – 112 бет.
Ахмет Байтұрсынұлының тілтанымдық мұрасы. – Астана, 2017. – 752 бет.
Есенов Қ. Құрмалас сөйлем синтаксисі. – Алматы: «Білім» баспасы, 1995. – 136 бет.
Жұбанұлы Қ. Қазақ тіл білімінің мәселелері. – Алматы: «Абзал-Ай» баспасы, 2013. – 640 б.
Исаев С. Қазақ тілі. – Алматы: «Қайнар» баспасы, 1993. – 170 бет.
Қазақ тілі. Энциклопедия. – Алматы: Қазақстан даму институты, 1998. – 508 б.
Нұрғалымұлы Ұ. Таразиды оқысам тартынып қалам... // Қазақ әдебиеті, 2019, №50-51, 8-9 бет.
Тіл білімі терминдерінің сөздігі. – Алматы: «Фирма «Орнак», 2012. – 388 бет.
Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. Морфология. – Павлодар: «Торайғыров университеті» баспасы, 2010. – 457 бет.
Drayer B. Dreyers English: An Utterly Correct Guide to Clarity and Style. – New York: Random House, 2019. – page 320.
Moldagali, B., Sultanova, B., Akhtayeva, N., Suleimenova, A., Akimbekova, S. Innovative Technologies: Digitalization of Education // Journal of Social Studies Education Research. 2022, 13(4), page 209-224.
Pennington M. 12 Grammar Rules That Changed in the Last Decade. 2022, 26 december, URL: https://www.rd.com/list/grammar-rules-changed-last-decade/
Загрузки
Жарияланды
Как цитировать
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2025 Б. Сагындыкулы, Н. Ахтаева
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial-NoDerivatives» («Атрибуция — Некоммерческое использование — Без производных произведений») 4.0 Всемирная.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.en
