КОНЦЕПТТЕРДІ АУДАРУДАҒЫ КОНТЕКСТУАЛДЫҚ СӘЙКЕСТІК ПЕН СЕМАНТИКАЛЫҚ ӨЗГЕРІСТЕР
DOI:
https://doi.org/10.52301/2957-5567-2025-4-4-33-44Кілт сөздер:
концепт, семантика, аударма, мәдени контекст, когнитивтік модельдер, ұлттық тілдік дүниетаным, фразеологияАңдатпа
Мақалада контекстік факторлардың концепттердің қалыптасуы мен аудармасына ықпалы, сондай-ақ тілдер арасында концептуалды маңызды бірліктерді беру барысында туындайтын семантикалық өзгерістер механизмдері қарастырылады. Зерттеуде аударма кезінде концептуалдық мағыналардың алшақтауына себеп болатын факторлар айқындалады, олардың қатарында мәдени негіздегі айырмашылықтар, символика, прагматика және ұлттық ассоциациялар бар. Аталмыш зерттеу әзербайжан, орыс және ағылшын тілдері материалдары негізінде тарихи-мәдени жағдайлардың концептуалдық мазмұнның трансформациясына қалай әсер ететінін көрсетеді, бұл әсіресе «жеңіс» концепті мысалында айқын байқалады. Сонымен қатар, үш тілдегі фразеологиялық бірліктер құрамында «бас», «жол», «үй» және «су» сөздерінің концептуалдық мәндері салыстырылып, ұлттық тілдік дүниетанымдардың ортақ заңдылықтары мен өзіндік ерекшеліктері айқындалады. Алынған нәтижелер концепттерді аудару барысында мәдени контексті, когнитивтік ерекшеліктерді және эмоциялық реңктерді ескерудің маңыздылығын дәлелдейді.
Библиографические ссылки
Akhmatova, A. A. (1942). Pobeda [Victory]. Retrieved 17 September 2025 from https://rupoem.ru/poets/axmatova/slavno-nachato-slavnoe (in Russ.).
Askoldov, S. A. (1997). Koncept i slovo [Concept and word]. In: V. P. Neroznak (Ed.), Russkaja slovesnost': Ot teorii slovesnosti k strukture teksta: Antologija (pp. 267–279). Akademija. (in Russ.).
Aziz, V. (2020, October). Qələbəli Azərbaycan… [Victorious Azerbaijan…]. Retrieved 15 September 2025 from https://www.anl.az/down/meqale/edebiyyat/2020/oktyabr/726818.htm (in Azer.).
Hemingway, E. (1952). The Old Man and the Sea. Scribner.
Kazimov, I. (2021). Müasir Azərbaycan dili leksikasının koqnitiv və linqvokulturoloji əsasları [Cognitive and linguocultural bases of modern Azerbaijani language lexicon]. Azərbaycan dili və ədəbiyyat tədrisi, 3(269), 10–29. (in Azer.).
Likhachev, D. S. (1997). Konceptosfera russkogo jazyka [The conceptosphere of the Russian language]. In V. P. Neroznak (Ed.), Russkaja slovesnost': Ot teorii slovesnosti k strukture teksta: Antologija (pp. 280–287). Akademija. (in Russ.).
Mammadov, B. (2022, January). Zəfər günəşiylə şəfəqlənir dan… [The dawn glows with the sun of victory…]. Retrieved 15 September 2025 from https://www.anl.az/down/meqale/525/2022/yanvar/779164.htm (in Azer.).
Maslova, V. A. (2001). Lingvokul'turologiia [Cultural Linguistics]. Akademija. (in Russ.).
Sapir, E. (1921). Language: An introduction to the study of speech. Harcourt, Brace and Company.
Shikhli, I. (2005). Seçilmiş əsərləri: 2 cilddə. I cild [Selected works: In 2 volumes. Vol. 1]. Shərq-Qərb. (in Azer.).
Shukurlu, S. (2019). “Konsept” mefhumу və müxtəlif yanaşmalar [The notion of “concept” and different approaches]. İpək Yolu, (4), 126–131. (in Azer.).
Tokarev, G. V. (2003). Koncept kak ob"ekt lingvokul'turologii (na materiale reprezentacij koncepta «Trud» v russkom jazyke) [The concept as an object of linguoculturology (based on representations of the concept “Labor” in the Russian language)]. Peremena. (in Russ.).
Whorf, B. L. (1956). Language, thought, and reality: Selected writings of Benjamin Lee Whorf. The MIT Press.
Загрузки
Жарияланды
Как цитировать
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2025 A.M. Джафарлы
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial-NoDerivatives» («Атрибуция — Некоммерческое использование — Без производных произведений») 4.0 Всемирная.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.en
