ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ ТӨЛ ЖӘНЕ КІРМЕ КОНЦЕПТІЛІ ҚОЛДАНЫСТАРДЫҢ СӨЗЖАСАМДЫҚ СИПАТЫ
Аңдатпа
DOI:
https://doi.org/10.52301/2957-5567-2025-4-3-108-125Кілт сөздер:
қабылдаушы, төл, кірме концепт, сөзжасамдық тетік, концепт сәйкестігіАңдатпа
Мақалада сөзжасамдық үдерістегі төл, кірме концептінің мәні қаралады. Мақаланың мақсаты – төл, кірме концептінің сөз жасауда негізгі сөзжасамдық тетік болатынын айқындау. Төл, кірме концептінің сипаты, кірме концептінің реципиент тілде танылуы, қабылдануы талданады. Кірме концептінің реципиент тілде аударылуы, тікелей алынуы, кірме концепт, кірме сөздің айырмашылығы, кірме сөздің жартылай не толық аударылуы, концептілік сәйкестік, тікелей концептілі, аударылатын концептілі сөздер туралы түсінік беріледі. Санада шоғырланатын ой мазмұнының сөзбен таңбалануын, сөз туындау жолдарын қарастыратын сөзжасамдық ұстанымдар түсіндіріліп, оларды туынды сөздерді талдауда әдіснамалық негіздемеге алу ұсынылады. Мақала нәтижесі – төл,кірме концепт мәні арқылы сөздің тегін тануға болатыны, сөзжасамдық үлгі айқындалатыны; концептінің аударма теориясында да маңызды екені; концептілік сәйкестік көрінісі; концептіні жартылай түсінуден тек тұлғалық аударма жасалатыны; ең бастысы, төл концепті де, кірме концепті де жаңа сөздің пайда болуында негізгі сөзжасамдық тетік болып табылатыны. Зерттеуде саралау, жинақтау, мағыналық, концептілік талдау, салғастыру, салыстыру, жүйелеу, танымдық әдістер қолданылды.
Библиографические ссылки
Baıtursynov A.(1992).Til taǵylymy [Language learning].Almaty:Ana tili. (in Kaz.).
Jubanov Q.(2013).Qazaq til biliminiń máseleleri. [Problems of knowledge of the Kazakh language] Almaty. Abzal-Aı (in Kaz.).
Bokýleva B.S.(2013).Kirme sózder – mádenı aqparat saqtaýshy fenomen [Borrowed words are a phenomenon that stores cultural information]//QazUý habarshysy.Shyǵystaný serıasy.№3(64).64-68.(in Kaz.)
Vinogradov V.V.(1953) Osnovnyye tipy leksicheskikh znacheniy slova[Vinogradov V.V. Basic types of lexical meanings of a word//Problems of linguistics]//Voprosy yazykoznaniya. M.:AN SSSR. Inst.yazykoznaniya.– 160 s(in Russ.).
Isaev S.(1998).Qazirgi qazaq tilindegi sózderdiń gramatıkalyq sıpaty[Grammatical characteristics of words in the modern Kazakh language]7 Almaty: Raýan (in Kaz.).
Kalashnikov M.V(2015.).Ideologema. Kontsept? Ponyatiye!(K voprosu o minimal'noy znachimoy yedinitse issledovaniya v ramkakh istoriko-semanticheskogo analiza [Ideologeme. Concept? Notion! (On the issue of the minimum significant unit of research within the framework of historical-semantic analysis]//«Steny i mosty»–III: istoriya vozniknoveniya i razvitiya idei mezhdistsiplinarnosti: materialy mezhdunarodnoy nauchnoy konferentsii.Tsentr mezhdistsiplinarnykh gumanitarnykh issledovaniy RGGU. M.:Akademicheskiy proyekt; Gaudeamus. S.:124-134 (in Russ.).
Lakoff Dzh., Dzhonson M.(2004.) Metafory, kotorymi my zhivem [Metaphors We Live By]. Perevod s angliyskogo (pod red. A.N.Baranova) . M.: Editorial URSS.(in Russ.).
Nıazǵalıeva A.Á. (2009). Qazaq sóılenisterindegi kirme sózderdiń zerttelýi[Study of loanwords in Kazakh speech]//QR ǴA Habarshysy.Fılologıa serıasy №1. 28-33 b.(in Kaz.).
Oralbaı N.(1989). Tildiń sózjasam júıesi//Qazirgi qazaq tiliniń sózjasam júıesi [The word-formation system of the language]. Almaty: «Ǵylym». 8-20-b. (in Kaz.).
Potebnya A.(1989).Mysl' i yazyk //Slovo i mif [Thought and language//Word and myth]. M.: «Pravda».(in Russ.).
Soldatkina T.A.(2013.)Osnovnyye ponyatiya angliyskogo i frantsuzskogo paremiologicheskogo fonda[Basic concepts of the English and French paremiological fund] //Sovremennyye problemy nauki i obrazovaniya (setevoye izdaniye). No.6.(in Russ.).
Suleymenov O.(1998).Yazyk pis'ma[Writing language.].Almaty-Rim.(in Russ.).
Tsaturyan M.M., Matevosyan A.P.(2023.). Nauchnyye kontseptsii zaimstvovaniya yazyka// Sovremennaya nauka: aktual'nyye problemy teorii i praktiki [Scientific concepts of language borrowing]. Seriya gumanitarnyye nauki.No.6.192-196. . (in Russ.).
Duisenberg, M. (2020). Linguistic landscape: a cross cultural perspective. Linguistics and Culture Review, 4(1), 15-28. https://doi.org/10.21744/lingcure.v4n1.
Han J.(2020). Exploring the translation model of poetic metaphor based on conceptual integration theory. Journal of Literature and Art Studies, 10(2), 136–145.
Temirgazina, Z., Nikolaenko, S., Akosheva, M., Luczyk, M., & Khamitova, G. (2020). Naive anatomy in the Kazakh language world picture in comparison with English and Russian. XLinguae, 13(2), 3–16. https://doi.org/10.18355/XL.2020.13.02.01
Zayrova, K. M (2022).Ethnokulturelle Charakterisierung der Kleidungsbezeichnungen in der Karakalpak-Sprache //Berlin Studies Transnational Journal of Science and Humanitiesces. ISSN 2749-0866 Philological sciences.Vol.2. – No.1.6.125-132. http://berlinstudies.de/
Загрузки
Жарияланды
Как цитировать
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2025 Ы. Шакаман, А. Кок
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial-NoDerivatives» («Атрибуция — Некоммерческое использование — Без производных произведений») 4.0 Всемирная.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.en
