ҚАЗАҚ ЖӘНЕ ОРЫС ТІЛДІК САНА-СЕЗІМІНДЕГІ ОЙЛАУ ӘРЕКЕТІНІҢ ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ ЭКСПЛИКАЦИЯСЫ
DOI:
https://doi.org/10.52301/2957-5567-2025-4-1-9-25Кілт сөздер:
фразеология, фразеологиялық семантика, фразеологиялық экспликация, когнитивтік болмыс, ойлау әрекеті, зияткерлік концептосфераАңдатпа
Мақалада зияткерлік концептосферада көрініс табатын, қазақ және орыс когнитивтік дүние бейнесінің фразеологиялық экспликациясының ерекшеліктері талдауға алынады. Зерттеудің мақсаты – фразеологиялық семантиканы талдау негізінде зияткерлік концептосфераның семантикалық микроөрістері арқылы бейнеленетін қазақ және орыс тілдік сана-сезіміндегі ойлау әрекетін фразеологиялық экспликациялау ерекшеліктерін анықтау. Бұл жұмыстың теориялық маңыздылығы қазақ және орыс тілдік сан-сезіміндегі когнитивтік дүние бейнесін экспликациялайтын фразеологиялық семантиканы кешенді тұрғыда сипаттауда, фразеологиялық модельдеу типологиясын және ойлау әрекетін концептуалдаудың лингвомәдени факторларын анықтауда болып табылады. Зерттеу жұмысы эмоционалдық, танымдық және әлеуметтік интеллектінің өзара тығыз байланысын анықтай келе, тілдегі фразеологиялық экспликация теориясын, зияткерлік семантиканы білдіретін фразеологизмдер теориясын дамытуға үлес қосады. Зияткерлік семантиканы білдіретін фразеологизмдер теориясын дамыту мәселесі ауқымды міндеттерді қамта отырып, фразеологиялық семантиканы, фразеологиялық экспликация мен концептосфераны зерттеудің кешенді әдіснамалық жолдарын белгілейді.
Библиографические ссылки
Abaeva, M. K. (2008). Frazeologizmy s znacheniyem intellektual'noy deyatel'nosti s pozitsii kognitivnoy teorii [Phraseological Units with the Meaning of Intellectual Activity from the Standpoint of Cognitive Theory]. (Doctoral dissertation). Almaty, Kazakhstan. 28 p. (in Russ.).
Alefirenko, N. F. (2010). Lingvokulturologiya. Tsennostno-smyslovoye prostranstvo yazyka: Uchebnoe posobie [Linguoculturology. Value-Semantic Space of the Language: A Textbook]. Moscow, Flinta Publ. 224 p. (in Russ.).
Amanzholov, A. S. (Ed.). (1988). Kazakh-Russian Phraseological Dictionary. Alma-Ata: Mektep. 224 p. (in Kaz.).
Bolshoy frazeologicheskii slovar' russkogo yazyka [Large Phraseological Dictionary of the Russian Language]. (2006). Meaning. Usage. Culturological Commentary. (V. N. Teliya, Ed.). Moscow: AST-PRESS KNIGA. 2nd ed., 784 p. (in Russ.).
Chutko, L., Surushkina, S., Yakovenko, E., Is, N., Anisimova, T., & Bondarchuk, I. (2014). Cognitive and Emotional Impairments in Patients with Protracted Anxiety-Phobic Disorders. Terapevticheskii Arkhiv, 86(12), 61. https://doi.org/10.17116/terarkh2014861261-65
Isyangulova, Z., & Isyangulova, G. (2020). Ethnocultural semantics of phraseological units in the Bashkir and Kazakh languages. TDSE. https://doi.org/10.18411/lj-07-2020-277
Kenesbaev, I. K. (2007). Frazeologııalyq sózdik [Phraseological Dictionary]. Almaty: Arys. 800 p. (in Kaz.).
Kozlov, N. (2015). Psikhologos: Entsiklopediya prakticheskoy psikhologii [Psychologos: Encyclopedia of Practical Psychology]. Moscow, Eksmo Publ. 752 p. (in Russ.).
Kunin, A. V. (2006). Anglo-russkiy frazeologicheskii slovar' [English-Russian Phraseological Dictionary]. Moscow: Russkii yazyk Media Publ. 571 p. (in Russ.).
Kvasyuk, O. N. (2003). Frazeologizmy s znacheniyem rezul'tata myslitel'noy deyatel'nosti v russkom i angliyskom yazyke [Phraseological Units with the Meaning of the Result of Mental Activity in Russian and English Languages]. Tyumen, 129–133. (in Russ.).
Lazarev, A. V. (2009). Kognitivno-framerovye osobennosti glagol'nykh i substantivnykh sredstva vyrazheniya ponimaniia (na materiale angliyskogo i russkogo yazykov) [Cognitive and Frame Features of Verbal and Substantive Means of Expressing Understanding (Based on the Material of English and Russian Languages)]. (Doctoral dissertation). Moscow, Russia. 30 p. (in Russ.).
Mishin, A. A. (2007). Kontsepty «um» i «glupnost» v nemetskoy i angliyskoy yazykovoy kartinakh mira [Concepts of "Mind" and "Stupidity" in German and English Language Pictures of the World]. (Doctoral dissertation). Vladimir, Russia. 22 p. (in Russ.).
Nikiforov, O. (2021). Various types of intelligence and professional success in human interaction professions (case study of salespeople). Psychology in Education, 3(3), 288–303.
Polskaya, N., & Mukhametzyanova, M. (2018). Features of emotional regulation in connection with stress and burnout. Psychological Research, 11(61). https://doi.org/10.54359/ps.v11i61.264
Ramazanova, U. K. (2012). Kontsepty «emotsii» i "intellect" v lakskoy i russkoy frazeologii [Concepts of "Emotions" and "Intellect" in Lak and Russian Phraseology]. (Doctoral dissertation). Makhachkala, Russia. 165 p. (in Russ.).
Samedov, M. D. (2006). Frazeologicheskie ediny, obrazovayushchie emotsional'nye i intellektual'nye sostoyaniya cheloveka, v angliyskom i archinskom yazykakh [Phraseological Units Denoting Emotional and Intellectual States of a Person in English and
Sergeeva, N. M. (2005). Um i razum [Mind and Reason]. In V. I. Karasik & I. A. Sternina (Eds.), Antologiya kontseptov (Vol. 1, pp. 286–305). Volgograd: Paradigma. (in Russ.).
Siraeva, R. T. (2015). Representation of the Mental Sphere in the Russian and English Phraseological Picture of the World. (Doctoral dissertation). Ufa, Russia. 205 p. (in Russ.).
Stepanova, M. I. (2006). Frazeologicheskiy slovar' russkogo yazyka [Phraseological Dictionary of the Russian Language]. St. Petersburg: Poligrafuslugi Publ. 608 p. (in Russ.).
Trovati, S. N. (2007). Verbalizatsiya osnovnykh kontseptov, predstavlyayushchikh intellektual'no-emotsional'nuyu deyatel'nost' cheloveka: na materiale angliyskoy i russkoy frazeologii [Verbalization of Main Concepts Representing Intellectual and Emotional Activities of a Person: Based on English and Russian Phraseology]. (Doctoral dissertation). Voronezh, Russia. 186 p. (in Russ.).
Vaganova, E. N., & Kharlamova, A. K. (2021). Phraseological explication of basic emotions "Trauer / Sorrow" in German and Russian language consciousness. Dnevnik nauki, (4), 1–12. (in Russ.).
Valueva, E., Lapteva, E., & Grigoriev, A. (2021). The intelligence of Russian regions through the prism of social networks. Psychology Journal of the Higher School of Economics, 18(1), 129–144. https://doi.org/10.17323/1813-8918-2021-1-129-144
Yuchkovskaya, L. T. (2015). K voprosu o frazeologicheskoy kartine mira [On the Question of the Phraseological Picture of the World]. Dnevnik nauki, 1(36), 161–164. (in Russ.).
Загрузки
Жарияланды
Как цитировать
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2025 Алтын Бакытжанова
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial-NoDerivatives» («Атрибуция — Некоммерческое использование — Без производных произведений») 4.0 Всемирная.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.en
